 |
| 本文封面 | I. 物理治療的病歷記錄 | II. 輔助科技器材概論 | III. 中醫學概論 |
Tiong'y-Hak Khaelun
中醫學概論
--- A ---
| ◎ Oafnkor ee ihak zu toxngbut
ee pwnleeng tioqchiuo; toxngbut na u pvi
ciu kaki khix zhoe ioqbut laai tixliaau, kofzar ee jinlui iaxsi afnny. Sof'ie zuxkor u "Sinloong tafm pahzhao, jit gu chitzab'tok" ee kofnghoad. 遠古醫學發生於動物的本能，動物有病自己找藥物治療，古時的 人類也是如此，故有「神農嘗百草，日遇七十毒」之說。 |
| ◎ Toeatioh jinlui-kenggiam
ee luyzeg, ciu u boexcior ee isut hoattiern-
zhudlaaai, koq taixtai siongthoaan. Zu Siofng-Tiaau u jinthea-kayphor ee ihak-giefnkiux khaisie, koq kasiong bunji ee zhut'hien, kengkoex-tioh Zhunchiw, Ciernkog-sitai, Ciin-tiaau, Haxn-tiaau, u zoexzoe i'ioh-hagciar laai zernglie-zhud thoanthorng ee kenggiam. Lexnggoa koq tngsii ee Boseg- tixhak ee hag'hofng, ciu kiernlip-khie cid'ee hexthorng, ciofng Isut zoafnpiexn cviazoex zerngthea-sexng ee "Ihak”. 隨著人類經驗的累積，發展了不少的醫術，代代相傳。自商朝開 始解剖人體以來，加上文字出現以後，經過春秋、戰國時代、秦漢的 醫藥學者整理傳統經驗，加上當時的模式治學學風，建立系統，將醫 術變成整體性的醫學。 |
| ◎ Tiongkog-ihak ka
jinthea khvoarzox toa-zuxjieen ee
cidhoaan, ar
hengseeng “thiefn-jiin hab'id” ee zerngthea-ihak-koafn. Jinthea hongbin ia paukoad-tioh kayphor, zoxngsiong, pvixky, pvixlie, cyntoaxn kab tixliaau. "Thiefn” si teq kie toa-zuxjieen, zuotiong-tioh budlui, sisu, wtiu kab sengsiong tuix jinthea ee efnghiorng. Naxsi tuy hiexntai-tixhak-koafn laai korng, jinheeng-kayphor, zoxnghuo, kenglef, hietto ciu siok ti hiexntai ee cibhap-koafn. 中國醫學將人體視為大自然的一環，而形成「天人合一」的整體醫 學觀。人體方面包含解剖、臟象、病機、病理、診斷及治療；「天」 指大自然，注重物類、時序、宇宙星象對人體的影響。如果從現代治 學觀而言：人形解剖、臟腑、經絡、穴道屬於現代的集合觀。 |
| ◎ Ti jinheeng-kayphor-siong,
tuix kutzad, meqkngr, tngg-ui ee tngto kab
iongliong lorng u zwnkhag ee zhekliong; uixboeq kiuu zerngthea-sexng, kayphor-siong tioh kengkoex svazaan ee zernghap: thaau-zanzhux ciofng lai-hunpix-svoax zernghap ti gvofzong, ciuxsi sin (iocie) tuix sixmsiong- svoax, hix tuix kahzong-svoax, sym tuix hengsvoax, kvoaf-izong pvikaang tuie'exng-tioh lai-hunpix-svoax. 在人形解剖上對骨節、脈管、腸胃的長度及容量都有準確的測 量；為求整體性，解剖上經歷三次的整合：第一層次將內分泌腺整 合於五臟（腎與腎上腺、肺與甲狀腺、心與胸腺、肝與胰同兼內分 泌腺）。 |
| ◎ Toexji-zanzhux ciofng
"zong" kab "huo" svalieen-khylaai, ciuxsi
ka
kvoaf-tvar eng "tvafkngr" svalieen, sym-sioftngg eng "hefng-toxkngr" svalieen, pii-ui eng "zabjixcie-tngg" svalieen, hix-toaxtngg eng "zexngmeh" svalieen, ar sin-pongkofng ciu eng "Sujio-kngr" svalieen. 第二層次將臟與腑整合（肝膽以膽管合、心小腸以胸導管合、脾胃 以十二指腸合，肺大腸以靜脈合、腎膀胱以輸尿管合）。 |
| ◎ Toexsvaf-zanzhux
si ciofng zoxnghuo eng huihkngr-sinkengsog laai
zernghap-zoex zabjix'ee kengmeh; paai ti sengkhw zor'iu, zofngkiong 24- zof ee kenglef-hexthorng. Ia ciofng laixzong, sengkhw kab khachiuo lienkied-khylaai, zorcviaa limzhngg-cyntoaxn, tixliaau kab soatlie ee ikux. 第三層次將臟腑以血管神經束整合成十二經脈，身體左右對稱共二 十四組經絡系統，將內臟與軀幹、四肢聯結起來，以作為臨床診斷、 治療及說理的依據。 |
| ◎ Tiong'y ee
"zoxngsiong-lylun" tuie'exng-tioh hiexnkym ee senglie-hak,
ar "cidpvi-pvixky" tuie'exng-tioh pvixlie-hak, yn ee laix'ioong phienhioxng ti theflai-sirnseg-lun; ar cyntoaxn-siong ciu eng "bong (heeng kab seg)", "buun (sviaf kab bi)", "bun (pvixzong kab phaisied-but)", ykip "chied (bongmeh kab chiokcirn)" siefn laai siucip hoaxnciar ee sengkhw ee piaw- hien, jien'au kengkoex "piexnzexng" ee chiwsiok, eng "ym-ioong" zox zofngkafng, laai symzaf hoaxnpvi-pox'ui ee "pior-lie', kab pvixzexng ee "haan-jiet", thefcid ee "hy-sit", laai zorcviaa "luxnti" ee ikux. 中醫的臟象理論對應著現今之生理學，病機對應著現今之病理學， 其內容偏向於體內訊息論；而診斷上，則以望（形、色）、聞（聲音 、氣味）、問（症狀及排泄物）、切（把脈與觸診）先收集病患身體 的表現，然後經過「辨証」的手續，以「陰、陽」為總綱，審查病位 的「表、裏」、病性的「寒、熱」，體質的「虛、實」，以作為 「論治」的依據。 |
| ◎ Citkhoarn "piexnzexng-luxnti"
ee liutheeng, tuie'exng-tioh hiexntai ee
khorngzex-lun; ar tiong'y ee tixliaau-hongseg khiog u "ciamkux" ee budlie- liauhoad, "sidliaau" ee eng'iorng-liauhoad, "ioqliaau" ee hoarhak-liauhoad, khorngzex "chitzeeng", ciuxsi "lo-hie-sw-iw-py-khiorng-kviaf" ee zengsiin- liauhoad, khorngzex "gvofseg", ciuxsi "zhvef", "aang", "ngg", "peh", kab "of", ykip khorngzex "gvofsviaf", ciuxsi "kag-tefng-kiofng-siofng-uo" ee sixthviaf-liauhoad, koq cixn-cidpo si phoeahap "gvof'un-liogkhix" kab "zwgvor-liuzux" terng ee sikafn-ihak-liauhoad. 這種「辨証論治」的流程，相當於現代的控制論；而中醫治療的 方式則有針灸的物理療法、食療的營養療法、藥療的化學療法、控制 七情（怒、喜、思、憂、悲、恐、驚）的精神療法、五色（青、赤、 黃、白、黑）五聲（角、徵、宮、商、羽）的視聽療法、五運六氣 子午流注等時間醫學療法。 |
| ◎ Ysiong sor-korng ee tiong'y-hak
ee laix'ioong, suijieen hiexnkym ykefng
ciapkin sengsek ee kefngkaix, iawsi kantvaf kaux hongkoafn-ihak ee hoaxn'uii naxtvia. Hiexntai ee tiong'y-hagciar engkay tioh ti cit'ee hong- koafn ee kizhor-terng, koq lix'iong hiexntai-khohak ee chiwtvoa, zu bixsi ee hongbin laai keasiok loflek, zernghap-tioh tiong'sef-ihak ee giabzeg, zafjit laai tadseeng kokzex-hoax ee kefngkaix; afnny ciu oe cviazoex boeq khek'hok jinlui-citpvi ee toa-hok'ym. 以上所述中醫學的內容，雖已經接近成熟的境界，但僅止於閎觀 醫學的範圍，今之中醫學者，宜在閎觀的基礎上，利用現代科學的 工具，從微觀方面繼續用功，整合中、西醫學的業績，早日達成國 際化的境界，如此則將是克服人類疾病的一大福音。 |
---B---
| ◎ Tiong'y ti
limzhngg-siong teq tixliaau citpvi
ee sii, tioh kafngkiux
phoeahap-tioh jinthea ee zuxjieen-liauleeng. Bolun si ciamkux iafsi exng'ioh, lorng si teq ka jinthea pangzan khix khutuu citpvi. 中醫在臨床上治療疾病，講究配合人體的自然療能，不論針灸、 用藥，都是幫助人體袪除疾病。 |
| ◎ Phiejuu laai khvoax
kafmmo. Tiong'y jixn'uii jinthea in'ui boextaxng
sek'exng tudjieen ee thvikhix-piernhoax ciaq laai titpvi. Afnny ciu ka y kiorzoex "sionghofng". Zef si in'ui korjiin ee thefcid bokaang, sionghofng- au ciu zhut'hien bokaang ee "haan"-"jiet" liofngciorng piawhien, sof'ie ciu korng u honghaan-zexng kab hongjiet-zexng ee hunpiet. 譬如感冒；中醫認為因為人體無法適應突然的天氣變化而得病，稱 為傷風，因為個人體質不同，傷風後的症狀出現寒、熱兩種不同的表 現，因此，有風寒證和風熱證之分。 |
| ◎ Hongjiet-zexng piawhien-zhud
hoatjiet, na'aau zefngthviax, cih ee sekti
pvie'aang, ciqkof toax poh-ngg, meh phuu-kirn, terng ee zerngzong; honghaan-zexng ciu piawhien-zhud hoatjiet, boo-laukvoa, kutzad sngthviax, cih-seg zerngsiong, ciqkof poh-peh, meh aan, terng ee zerngzong. Liofng- ciar ee ioxng'ioh ciu tioh u benghiern ee zha'vi. 風熱證表現出發熱、咽喉腫痛、舌色紅、苔薄黃、脈浮數等症狀； 風寒證表現發熱、無汗、骨節酸痛、舌色正常、苔薄白、脈緊等症狀 ，兩者用藥明顯差異。 |
| ◎ Koq in'ui "hofng" u pierntong-cviakirn
ee serngcid, sionghofng-kafmmo
ciu iong'vi ynkhie pernghoad-zexng. Sof'ie pvix'ui-siong u pior-lie ee hunpiet. Hongsiaa ti "pior" ciu pvi boo pernghoad-zexng. Hongsiaa na jip "lie", pvi ciu chimjip laixzong. Tiong'y koq huisioong-zuotiong jinthea ee "zerngkhix", zef ciu tuie'exng-tioh hientai sor-korng ee biefn'ek-kileeng, y ee zoxnghorng u "hy" kab "sit" ee hunpiet; "hy" piawsi biefn'ek-kileeng haxkaxng, koq pvi ee siakhix kioong, "sit" piawsi biefn'ek-kileeng kioong ar pvi ee siakhix ia kioong. 又,因「風」有快速變動的性質，傷風感冒容易引起併發症，所以 病位上有表、裏的分別，風邪在表，則疾病沒有併發症，風邪入裏則 疾病已侵入內臟；中醫又極注重人體的正氣，即現代所言免疫機能狀 況，有虛、實之分，「虛」表示免疫機能下降，且病邪強，「實」表 示免疫機能與病邪兩者都強。 |
| ◎ Ysiong sor-korng ee jiet,
pior kab sit si siok ti "ioong", ar haan, lie kab
hy siok ti "ym". Tiong'y eng ym-ioong zox zofngkafng, ar kasiong pior-lie- haan-jiet-hy-sit, zofngkiong u poeh'ee "kafng", kiorzox "patkafng"; phoeahap-tioh gvofzong-lioghuo laai tuix citpvi ha cyntoaxn, jien'au ka yn tngzoex tixliaau ee ikux. 以上 熱、表、實, 屬「陽 」；寒、裏、虛,屬「陰」，中醫以 「陰」、「陽」為總綱，加上「表」、「裏」、「寒」、「熱」、 「虛」、「實」共八綱，配合五臟六腑來對疾病下「診斷」，然後 做為治療的依據。 |
| ◎ Citpvi
ti "pior" ciu tioh kae-piofzexng, kae-piofzexng ee ioh u mahoong,
kuieky, kviukaix, honghofng, terng; na ti "lie" ciu tioh kofng-lyzexng, chinchviu eng taixhoong, cycih, bongsiaw, terng laai tixliaau. U "haan" ciu eng wn-kux iafsi unjiet-ioh, chinchviu zhvekviw, huozuo, jiogkuix, terng. U "jiet" ciu eng hanliaang-ioh, chinchviu ng'nii, ngkhym, cioqkof, terng, laai tixliaau. 疾病在表則解表證，解表藥如麻黃、桂枝、荊芥、防風等；在 「裏」則攻裏證，如大黃、枳實、芒硝等；有「寒」則用溫灸或溫 熱藥，如生薑、附子、肉桂等，有「熱」以寒涼藥如黃連、黃芩、 石膏等治療。 |
| ◎ U "hy" ciu eng pof'iorng-ioh,
chinchviu jinsafm, ngkii, tongkuy, angzor,
terng laai tixliaau; u "sit" ciu eng siax-sit-ioh, chinchviu samleeng, gvozud, terng. Tiong'y siexn'iong toa-zuxjieen ee budlui, paukoad sidbut, toxngbut, kab khorngbut, ia eng ciamkux, laai pangzan jinthea khix khutuu citpvi. Limzhngg-siong teq tixpvi, tioh kafngkiux koaan-liauxhau, ke- togsexng iafsi ke-sionghai-sexng. Afnny citpvi hofliao-y'au koq eng sidliaau laai zox pvix'au ee tiau'iorng, afnny ciu thafng uxhoong citpvi ee hoghoad. 有「虛」則以補養藥，如人參、黃耆、當歸、紅棗等來治療； 有「實」則以瀉實藥，如三稜、莪莍等。中醫善用大自然物類植物 、動物及礦物，或針灸來幫助人體袪除疾病，臨床上治病講究高療 效，低毒性或低傷害性，疾病痊癒後再以食療做病後調養，來預防 疾病復發。 |
| ◎ Exbin, larn eng
cidtviw sidzex ee pvilek-pior
laai soatbeeng kafmmo
"hongjiet-zai-pior" ee tixliaau sidle. 下面, 我們以一張實際的病歷表來說明感冒"風熱在表"的治療實例。 |
|
中醫學概論
2005年1月
|
中醫在台灣的醫療行為上, 佔有相當的份量。中醫師對與民眾的溝通上,需要用到聽來十分深奧的中文術語.於是不少人以為沒有漢字書面解釋是很難使一般就醫者瞭解醫師的口頭說明的。
. 本教材是國內首次以標準的台灣話口音和華語漢字文並列對照的中醫入門教材。其中的台灣話口音部份,則以台語現代文來寫成。 . 如果本教材的試教,能獲得一般大學生的接納,我們盼望在以後的機會裡,陸續推出中醫各科的專業教材。 . |